Shockeren is niet genoeg
De meest angstaanjagende klimaatberichten vliegen je om de oren: “Atlantische Golfstroom kan al voor 2050 stilvallen, vrezen onderzoekers”, “Extreme hitte eist jaarlijks ruim 175.000 levens in Europa”, “De klimaatcrisis veroorzaakt overstromingen en verergert ontheemding”. En zo kan ik nog wel even door gaan..
Los van het feit dat deze berichtgeving klopt als een bus is de toon van deze koppen behoorlijk dreigend. Shockeren lijkt een goede - misschien wel de beste - manier om de ernst en urgentie van de klimaatcrisis over te brengen. Door iets zo héftig mogelijk te verwoorden, moet de boodschap wel overkomen.
Dit is inderdaad wat ik om mij heen vaak hoor… Toch is shockeren geen effectieve manier om mensen in actie te laten komen. Een shock laat mensen - zoals het woord impliceert - schrikken, schokken, in negatieve zin verbazen, bevriezen. Van iets op de hoogte zijn, betekent nog niet dat je er daadwerkelijk iets aan gaat doen. Zélfs niet als je dat wel zou willen.
“Hoe kan het dat we zóveel shocking klimaatberichten lezen, en toch niet in actie komen?”
Hoe dan wel?
Om in actie te komen hebben we vaardigheden en denkvermogen nodig om een oplossing uit te voeren. En dat is bij de klimaatcrisis behoorlijk lastig want het probleem is groots en complex, en de impact van één bijdrage is meestal niet goed meetbaar. Een vaak gehoord excuus is daarom ook: mijn invloed is zo klein, het maakt toch niet uit wat ik doe. Ook weten mensen simpelweg niet waar te beginnen.
Zelfs al heb je alle capaciteiten - kennis, vaardigheden en denkvermogen- in huis dan is gedragsverandering nog niet gegarandeerd. Capaciteit is namelijk één van de drie voorwaarden om in actie te komen voor een probleem:
Capaciteit – de mentale en fysieke persoonsgebonden factoren: heb je de kennis, vaardigheden en het denkvermogen om het gedrag uit te voeren?
Motivatie – de bewuste en onbewuste drijfveren: ben je gemotiveerd, wat is je identiteit en emotie?
Gelegenheid – de sociale en fysieke omgevingsfactoren: stimuleert of belemmert die omgeving het uitvoeren van het gedrag?
Uit: De Klimaatspagaat, 2021
Shockerende feiten beïnvloeden je kennis, mogelijk ook je motivatie en kunnen een bijdrage leveren aan verandering van omgevingsfactoren door een bepaalde perceptie te voeden. De meeste mensen weten wat er speelt (de aarde warmt op) en wat er van hen verwacht wordt (geen CO2 uitstoten). Ze begrijpen het nut en de urgentie maar “vliegen toch ieder jaar lekker naar Turkije”. Driekwart van de Nederlanders vindt dat er actie moet worden ondernomen om klimaatverandering tegen te gaan, maar 54 procent is niet bereid hun leefstijl aan te passen (SCP, 2024).
Stappenplan voor succes
Shockeren alléén is niet genoeg om iets in beweging te zetten. Zorg dus eerst voor draagvlak voordat je urgentie gaat creëren onder een grote groep. Verandering realiseren is lastig en als het nut niet gedragen worden door een kleine groep dan is je poging kansloos. Deze support moet er zijn voordat je begint met communiceren. De kleine groep kan steun bieden op momenten dat er veel weerstand is.
De volgende stap is het communiceren van een perspectief - een visie - die zorgt voor een belang voor mensen om eraan mee te werken (what’s in it for me?). Daarna laat je duidelijk zien hoe je daar wilt komen met een helder plan. Vergeet hierbij niet om jouw lezers, medewerkers of leden goed uit te leggen hoe zij aan het plan kunnen bijdragen. Zorg eventueel voor workshops of trainingen en werk aan een stimulerende omgeving.
Tot slot, vier de (kleinste) successen en bouw daarop voort. Zo komt er vanzelf vertrouwen en geloof in deze verandering. Ja, echt.
Bronnen
Nieuwsberichten
Atlantische Golfstroom kan al voor 2050 stilvallen, vrezen onderzoekers
Europa beleefde recordjaar aan klimaatrampen: hittestress, droogte en bosbranden
De klimaatcrisis veroorzaakt overstromingen en verergert ontheemding
Rapporten/boeken: